Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Afrika dönüşü gazetecilerin gündeme ait sorularını yanıtladı.
Erdoğan’ın Ukrayna konusunda arabuluculuk yapmak ve bu vesileyle Ukrayna Devlet Lideri Vladimir Zelenskiy ile Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’i Türkiye konut sahipliğinde ağırlamak istediği biliniyordu. Cumhurbaşkanı Erdoğan Ocak ayının sonunda Putin’i Türkiye’ye davet etmiş fakat Kremlin tarafından ziyaret tarihinin Rus başkanın Çin ziyareti sonrasında katılaşacağı tabir edilmişti.
Putin’in Çin ziyareti Şubat ayında gerçekleşmesine karşın Kremlin’den Rus başkanın ziyaret tarihine dair net bir yanıt ya da tarih gelmiş değil. Bu tarih meçhullüğü devam ederken Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Putin ile yüzyüze görüşmeyi beklerken, “telefon diplomasisi” tabirlerini kullanması dikkat çekti. Erdoğan, Putin ile bağlantılara yönelik soruya, “Sayın Putin ile görüşme için arkadaşlar şu anda irtibatları kuruyorlar. Kendisiyle de telefon diplomasisini bu ortada sürdüreceğiz. Temenni ederim ki inşallah iyi sonuçlar alırız” yanıtını verdi.
Erdoğan’a yöneltilen sorular ve karşılıkları ise şöyle:
NATO Tepesi nedeniyle seyahatinizin üçüncü ayağını ertelediniz. Bu NATO Zirvesi’nden beklentileriniz nelerdir?
Şu anda natürel Rusya ile önderler çerçevesinde şimdi önemli bir görüşme performansı sergileyen çıkmadı. İşte biliyorsunuz Macron Moskova’ya geldi, tablo ortada. Gerisinden Scholz geldi, o tablo da ortada. Biden ile ilgili ‘görüştü, görüşüyor’ vesaire dediler, rastgele bir şey çıkmadı. Olayı devlet yahut kurumsal bazda ele alacak olursak, burada da şu anda ortada yalnızca NATO kalıyor. NATO bu görüntü konferans tepesiyle birlikte artık halini belirlemelidir, ne yapacaksa yapmalıdır. Malum, şu ana kadar Ukrayna’ya önemli manada bir asker gönderme üzere durumla karşı karşıya şimdi kalmadık. Herkes yalnızca laf yapıyor, iş yapan yok. Bu türlü bir durum sözkonusu. Münasebetiyle Rusya artık hudutta önemli denilebilecek sayıda asker yığınağı yapmış vaziyette. Doğal bu tablo karşısında sonucun ne olabileceğini kestirmek için herhalde kâhin olmaya gerek yok. Bu bakımdan yapacağımız bu görüntü konferansta NATO müttefiki üye ülkelerin önderleri bakalım neler söyleyecek. Biz de olağan söyleyeceğimizi onların da söyleyeceklerine nazaran belirleyecek, tutumumuzu ortaya koyacağız.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin “Ülkelere Sovyetlerden ayrılma hakkını vermek, temeline döşenen bir mayındı” tabirlerini kullanmıştı. Türk Devletleri Teşkilatı’nın kurulduğu bir devirde Sayın Putin’in bu açıklamaları Türk devletlerini gaye gösteriyor diyebilir miyiz?
Ben burada Türk devletlerinin kastedildiğine dair bir tabir görmüyorum. Alışılmış, Türk Cumhuriyetleri de SSCB’yi oluşturan Cumhuriyetler ortasındaydı. Bu tarihi bir gerçek. SSCB dağıldığında başka Cumhuriyetler üzere onlar da bağımsızlıklarını ilan ettiler. Buradan 15 bağımsız devlet doğdu. Bu da tarihi bir gerçek ve hukuken de teyit edilmiş bir durum. Rusya keza bir Sovyet Cumhuriyeti olarak değil, Rusya Federasyonu olarak yoluna devam etti. Hasebiyle, burada Türk Cumhuriyetlerinin yahut öteki ülkelerin kastedildiğini düşünmek istemiyoruz. Teşkilatımız, Türk Devletleri ortasında başta ekonomik, ticari, kültürel ve beşeri mevzularda iş birliğini ve dayanışmayı artırmayı hedefliyor. Bu hiçbir ülkeye yahut teşkilata karşı bir efor değil. Bunu Sayın Putin de biliyor. Sayın Putin bu sözleri Ukrayna’nın doğusunda ayrılıkçıların kelamda idarelerini tanıyan kararını açıkladığı konuşmasında söylemişti. Olağan bizim Türkiye olarak Kırım’daki tutumumuz ne olduysa, buralarda da halimiz birebir oldu. Hakikaten yaptığımız açıklamayla da Ukrayna’nın toprak bütünlüğü noktasında halimizi ortaya koyduk ve Rusya’nın bu takındığı hali reddettiğimizi bildirdik.
Ukrayna Devlet Lideri Zelenskiy ile bir görüşmeniz olmuştu aslında Ukrayna’da. Zelenskiy de Türkiye’nin arabuluculuğuna hevesliydi, açıkça söylemişti “Türkiye’yi arabulucu olarak istiyoruz” diye. Sizin bunun yanında Putin ile de güçlü bir temasınız var, ikili münasebetiniz çok güçlü. Bu süreçte Putin ile bağlantılarda bir aksama olur mu? Bir de kamuoyunun merak ettiği bir durum var, o da Rusya ve Ukrayna ortasındaki olayda kısa ve orta vadede Türkiye rastgele bir ziyana uğrar mı?
Bu söylediğiniz mutlaka hesap işi. Elbette bu görüşmeler yapılmalı. Bunların getirisi götürüsü nedir, ne değildir bakılmalı. Bunların kararını bu türlü heyecanla vermek yanlış olur. Biz burada çok hassas davranmalıyız, çok dikkatli adım atmalıyız. Zira önüne gelen garip garip şeyler söylüyor. Bakıyorsun, kimisi doğalgazın bedelini çok önemli sayılara çıkarıyor, kimisi doğalgaz vanalarını kapamaktan bahsediyor. Biz burada devlet yönetiyoruz, hassasiyetimizi muhafazamız gerekiyor. Bu hassasiyet içerisinde de adımlarımızı atmamız gerekiyor. Olağan bütün ilgili arkadaşlarımızla istişarelerimizi en geniş manada yapacağız ve bu istişarelerden sonra da neler yapmamız gerekir, ne üzere adımları atmamız gerekirse onu yaparız. Hepsinden öte de bu işin zamanlaması çok değerli. Biz de bu zamanlamaya dikkat ederek adımlarımızı atacağız. Sayın Putin ile görüşme için arkadaşlar şu anda irtibatları kuruyorlar. Kendisiyle de telefon diplomasisini bu ortada sürdüreceğiz. Temenni ederim ki inşallah güzel sonuçlar alırız.
Türkiye’nin Rusya’ya yönelik askeri, ekonomik yahut siyasi bir yaptırımı olabilir mi? Hem Ukrayna ile uygun bağlantılarımız var hem de Rusya ile birçok alanda birlikte hareket ettiğimiz noktalar var, ayrıştığımız noktalar da var. Bu iki ülke ortasındaki net halimiz kimden yana olacak yahut nasıl bir süreç düşünüyorsunuz?
İkisinden de vazgeçmemiz mümkün değil. Rusya ile gerek siyasi gerek askeri gerek ekonomik münasebetlerimiz var. Ukrayna ile de tıpkı halde siyasi, askeri, ekonomik bağlantılarımız var. ‘Ukrayna’dan vazgeç’ deseniz vazgeçemeyiz, zira ülkemizin buradaki çıkarları çok ileri derecede. ‘Rusya’dan vazgeç’ deseniz ondan da vazgeçemeyiz, zira onunla da şu anda sahiden ileri derecede birlikteliklerimiz var. Bizim sıkıntımız o denli bir adım atalım ki hiçbirinden vazgeçmeden bu işi inşallah çözelim. Bunun için de takımımızla, heyetimizle görüşmelerimizi yapacağız. Onun için NATO Önderler Zirvesi’ni çok önemsiyorum. Burada bütün başkanların ne düşündüklerini göreceğiz. Ondan sonra da biz kendi içimizde arkadaşlarımızla çalışmamızı yapacağız.
Gelişmelerden sonra Putin ile görüşmeyi NATO Zirvesi’nden evvel mi yapmayı planlıyorsunuz?
NATO Başkanlar Doruğu bizim için bu noktada isabetli olur. O görüşmeyi de ondan sonra yapmak çok daha iyi olur.
Almanya Cumhurbaşkanı ile bir görüşmeniz oldu. İkili münasebetler, Ukrayna-Rusya tansiyonu dediniz. Biraz daha bilgi verebilir misiniz bu görüşmeyle ilgili? Neler konuşuldu?
Almanya-Türkiye ikili bağları noktasında Sayın Steinmeier ile birkaç ay evvel bir telefon görüşmemiz olmuştu lakin doğrusu uzun vakittir -yani 3 yıldır diyebilirim- yüz yüze görüşme yapamamıştık. Bu telefon görüşmesinden sonra bu ziyaret bir vesile oldu. Burada yaptığımız görüşmede Türkiye-Almanya münasebetlerinde savunma sanayinden ekonomik bağlantılarımıza varıncaya kadar birçok mevzuyu ele aldık. Mülteciler sıkıntısını de yeniden Sayın Steinmeier ile görüşme fırsatımız oldu. Malum, mülteciler konusunda Almanya Avrupa’da başı çeken ülkelerden bir tanesi. Bunun yanında alışılmış yüklü olarak Rusya-Ukrayna konusu gündemimize geldi. Bundan sonraki süreçte de daha sık bir ortaya gelme konusunda birbirimize bir kelamımız oldu. İnşallah Almanya-Türkiye ilgilerinde çok daha farklı bir sürecin içerisine gireriz.
Tabii Sayın Steinmeier ile görüşmede bilhassa İsrail Cumhurbaşkanı Sayın Herzog’un Türkiye ziyaretini de konuştuk. Sayın Herzog’un Türkiye ziyaretiyle Türkiye-İsrail ortasında yeni bir periyot başlayacak. Sayın Steinmeier de bundan memnuniyet duyduğunu ve bunun isabetli bir adım olduğunu söz etti. Körfez’deki gelişmeleri ve bilhassa Birleşik Arap Emirlikleri’ne yaptığımız ziyareti de kendisiyle paylaştık. Bunun da Körfez’e yeni bir heyecan getirebileceğini konuştuk.
Ukrayna hepimizin Afrika ziyaretiniz boyunca yakından takip ettiği bir başlık oldu lakin onun dışında bölgede değerli öbür gelişmeler de var merak ettiğimiz. Bilhassa Ermenistan ile son devirde yine başlayan görüşmeler süreci. Bu mevzuda görüşmelerden beklentileriniz nelerdir? Bunu öğrenmek isteriz. Bir de en kıymetlisi aslında Azerbaycan bu denklemin neresinde durmakta?
Sayın Steinmeier ile yaptığımız görüşmede de bu husus gündemimize geldi. Biliyorsunuz, ben zati Ermenistan’ın atacağı olumlu adımlara birebir halde karşılık vereceğimizi söylemiştim. Barış, istikrar ve refaha gereksinimi var bu bölgenin. Bu anlayışla ülkemiz ile Ermenistan ortasında da bir olağanlaşma süreci başlatmak için samimi bir efor içine girdik. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham kardeşim de bunu yararlı buluyor. Ermenistan’ın da bizimle olağanlaşma istikametinde sergilediği iradeden mutluyuz. Bu süreci yürütmek için karşılıklı olarak Özel Temsilciler atadık ve 14 Ocak’ta Moskova’da birinci görüşmeyi yaptılar. 24 Şubat’ta da bu kez Viyana’da bir ortaya gelecekler. Ermenistan’ın hudutların açılması ve diplomatik alakaların kurulması üzere kimi somut beklentilerinin olduğunu da biliyoruz.
Ermenistan şayet şu anda Özel Temsilcilerle başlayan süreci devam ettirmekte kararlı olursa bizim için kapıların kapalı kalması diye bir şey kelam konusu olmaz. Beşerî münasebetlerin güçlenmesi için aramızdaki direkt uçuşların tekrar başlaması kararını da aldık. Tarifesiz uçuşlar İstanbul-Erivan ortasında bu ay başında açıldı. Ermenistan’dan da olumlu yaklaşımın devamını bekliyoruz. 6’lı Platform oluşturmak suretiyle de Türkiye-Ermenistan ortasındaki bu düşünceleri aşalım demiştik. Biz bu platformu açmaktan yanayız. Doğal tüm bunlar bir boşlukta olmuyor. Bu manada Azerbaycan-Ermenistan bağlantıları ile Türkiye-Ermenistan olağanlaşma süreci birbirini destekleyerek ilerleyebilir. Keza, bölgesel iş birliği fikrimiz de bu ikili süreçleri destekleyecek ve bu ikili süreçlerden beslenecek. Herkesin bu tarihi fırsatı düzgün kullanmak için yapan davranması lazım. Biz tüm bu süreçleri, bugüne kadar olduğu üzere bundan sonra da Azerbaycan ile yakın eşgüdüm içinde yürütmeye devam edeceğiz.
Sayın İmamoğlu, Cem Özdemir ile bir görüşme yaptı ve fotoğrafları medyaya yansıdı. Cem Özdemir de biliyorsunuz kelamda Ermeni soykırımı yasasının mimarlarından birisi. Bugün de Sayın Devlet Bahçeli çok büyük bir reaksiyon gösterdi. Bu mevzuda yorumunuz ne olur?
Tabii ben Cumhur İttifakı’nın güçlü bir ortağı olan Devlet Bey’in bu hali sebebiyle Allah kendilerinden razı olsun derim. Cumhur İttifakı için inşallah 2023 çok daha güçlü neticelenecektir.
Kemal Kılıçdaroğlu’nun “S-400’lerin niçin alındığını bilmiyorum, kime karşı kullanacağımız da açıklanmadı” formunda sözleri oldu. S-400’lerin iade edileceği iması da vardı Kılıçdaroğlu’nun açıklamasında. Bununla ilgili bir değerlendirmeniz ne olur?
Belirsizlik ve tehditlerin hiç azalmadığı bir bölgede Uzun Menzilli Bölge Hava ve Füze Savunma Sistemi gereksinimi kapsamında tedarik edilen S-400’ler hakkında polemik yaratılmaya çalışıldığını görüyoruz. Öncelikle akıldan çıkarılmaması, güzel idrak edilmesi gereken en değerli konu şu; savunma ve güvenlik konusu günlük siyasetin dışında tutulması gereken, 84 milyonun tamamını yani ülkemizin bekasını ilgilendiren bir bahistir. Bilhassa bugün yaşadığımız Rusya-Ukrayna krizi bu silahların gerekliliğini tekrar ortaya koyuyor. “S-400 neden alınmış!” O kadar açıklandı; sebepleriyle, sonuçlarıyla, süreciyle kamuoyu bilgilendirildi. Buna karşın, bu türlü tabirler kullanmak, bölgemizde olup bitenlerden, dünyadan bihaber olmanın bir sonucu. Yaşadığımız coğrafya prestijiyle taktik balistik füzeler, seyir füzeleri, uçak, helikopter, İHA’ları önleyebilecek kabiliyette sistem gereksinimleri bir mecburilik. S-400’ün bir savunma silah sistemi olduğu ve bu silah sisteminin tedarikinin bir tercih değil, mecburilik olarak ortaya çıktığı devamlı olarak her düzeyde vurgulandı. Ulusal Savunma Bakanımız da açık ve şeffaf bir biçimde herkese söyledi; ‘Herhangi bir akın, tehdit olmazsa kimseye ziyanı olmayan bir sistem bu. Önceliğimiz ülkemizin, 84 milyonun güvenliği. Müttefiklerimizin vermediğini Rusya’dan temin ettiğimiz bir sistem.’
Tedarik sürecini kıymetlendirmemiz gerekirse; ülkemiz Uzun Menzilli Bölge Hava ve Füze Savunma Sistemi muhtaçlığını karşılamak üzere yapılan birçok teşebbüse karşın NATO üyesi ülkelerden bu sistemleri tedarik edemedi. Tedarik sürecinde ‘Biz pazar değil ortağız’ anlayışıyla sistemi yalnızca satın alma değil yatırım, teknoloji transferi, ortak geliştirme üzerinde duruldu ve maliyet, teslim müddeti dâhil tüm faktörler göz önüne alındı. Bu sistem, NATO Komuta Denetim sistemleri ve NATO’ya entegre ulusal sistemlere entegre edilmeksizin, müstakil olarak sırf Türk işçi tarafından kullanılacak. Sistemde Rus işçi vazife almayacak. ‘Nerede kullanılacak?’ sorusunun karşılığı pek net; kim füzeyle ülkemize saldırırsa orda kullanılacak. Bir de ‘S-400’ler hangarda bekliyor’ deniyor. S-400’ler nerde beklemesi gerekiyorsa orda bekliyor. Olağan zımnî hususlar bunlar. Gereksinim duyulması halinde, bu sistemin kullanılmasına yönelik tüm hazırlıkların yapıldığı ve sürecin olması gerektiği formda ilerlediğini biliyoruz. Bu konuda da gereken açıklamalar yapıldı. Sonuç olarak; ülkemizin bekasını ilgilendiren konularda herkesi daha dikkatli olmaya, tarafsız olmaya ve ulusal menfaatler kapsamında mevzuyu ele almaya davet ediyorum.
Son olarak ABD ile bir müddettir F-35 ve F-16 müzakerelerini sürdürüyoruz. Bu bahiste son durum nedir?
O süreç devam ediyor. Gerek Ulusal Savunma Bakanım gerek başka misyonlu olan askeri erkan, üst kademe yöneticiler Amerikalı muhataplarıyla görüşmeleri devam ettiriyorlar. Şu ana kadar görüşmeler olumlu istikamette yürüyor. İnşallah bittiği anda da aslında gereği yapılacaktır. Burada çerçevemiz şu; ‘Ya bize bu uçaklarımızı verin ya da elimizdeki F-16’ların bakım tamirlerini yapmak, bunun dışında F-16’ların bir üst segmentini vermek suretiyle hesaplaşmaları yapıp yolumuza devam edelim.’
