Bugün öteki bir dünyaya uyandık. Rusya’nın barış gücü ismi altında Ukrayna’nın doğusuna asker göndermesinin dünya ve Türkiye iktisadı için ağır sonuçları olacak.
Sıcak bir savaşın petrol fiyatlarını birinci elde 120 dolara çıkarması bekleniyor. Bu, bütün dünya için petrol şoku demek. Şoktan en çok etkilenecek ülkelerin başında petrol ve doğal gaz muhtaçlığının çok büyük kısmını ithal eden Türkiye geliyor.
Petrol şokunun Türkiye iktisadını nasıl etkilediğini, enflasyonu nasıl patlattığını 1970’li yıllardan biliyoruz. Fakat o kadar uzağa gitmeye gerek yok, petrolün varil fiyatının geçen yıl 40 dolardan 80 dolara çıkmasının elektrik faturalarına nasıl yansıdığını daha yeni gördük.
Merkez Bankası uzmanları Dilara Ertuğ ve Mustafa Utku Özmen, petrol fiyatıyla enflasyon sepetindeki doğal gaz ve elektrik fiyatı ortasında ilgiyi şöyle gösteriyor:
Özet: Petrol arttıkça elektrik ve doğal gaz fiyatları da artıyor.
Savaş çıkar da petrol fiyatı 120 dolara vurursa? Halk isyandayken faturalara yeni artırım kolay değil. Bunu yapmak iktidar açısından sandıkta büyük bir hezimeti şimdiden kabul etmek olur.
Ama yapılmazsa da bütçede büyük bir kara delik ortaya çıkar. Hükümet deliği kapatmak için sigaraya, rakıya, arabaya yeni vergiler bindirir.
Henüz yalnızca elektrik ve doğal gaz fiyatlarını konuştuk. Domatesin, patlıcanın, zerzevat meyvenin fiyatı?
Mazot tarım eserlerinde en kıymetli maliyet kalemlerinden biri. Doğal gaz ve elektrikte ortaya çıkacak yeni artırım muhtaçlığı faturalara yansıtılmadı, bütçeden karşılandı, diyelim. Petrol artırımlarını da mı bütçeden karşılanacak? O, imkansıza yakın bir iş. Petrolün varil fiyatının 120 dolara çıkması Türkiye’de besin enflasyonunun patlaması demek.
Sadece petrol mü? Rusya ve Ukrayna dünyanın en büyük buğday üreticileri. Dünya buğday ihracatının yaklaşık üçte birini bu iki ülke sağlıyor. Rusya’nın en çok buğday sattığı ülke hangisi? Bildiniz, Türkiye.
Türkiye, birebir vakitte Rusya’dan en fazla ayçiçeği, arpa ve kepek ithalatı yapan ülke. Dünya muharriri Ali Ekber Yıldırım’ın verdiği bilgiye nazaran 2021 yılında Rusya’dan ayçiçek yağı ithalatını yüzde 42 artırdık. Bu ülkeden 1.1 milyar dolarlık ayçiçek yağı ithal edildi.
Savaş buğday (ve bu ortada mısır) fiyatlarını artırır. Ne kadar? Memleketler arası yatırım bankası JP Morgan, savaş durumunda buğdayın kilesinin 8 dolarlardan 11 dolara çıkmasını öngörüyor.
Küresel besin fiyatları 2021’de yüzde 28 artmıştı. Tahminen bir o kadar daha eklenir. Sonuç: Enflasyon yalnızca Türkiye’de değil bütün dünyada daha da azar.
Enflasyon daha da azarsa merkez bankaları, başta Amerikan Merkez Bankası FED olmak üzere enflasyonla uğraş için beklenenden süratli ve büyük faiz artırımları yaparlar. Bunun da Türkiye’ye olumsuz yansımaları olur.
Geldik metallere. Nikel, alüminyum… Rusya bu eserlerde de dünyanın en büyük üreticileri ortasında. Onlarda da fiyat artışları bekleniyor. Türkiye’nin buğdayda olduğu üzere alüminyumda da en fazla ithalatı Rusya’dan yaptığını biliyor muydunuz?
Bir de turizm var. Türkiye’ye en fazla turist Rusya’dan geliyor. Ukrayna’nın da önemli bir hissesi var. Sıcak çatışma çıksa bile yaza kalmadan biteceğini ve iki ülkede hayatın olağana döneceğini varsayacağım. Zira artık o kadarını yürek kaldırmaz!
